کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 208

 

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

از دست دادن-گم کردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

 

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن
خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

 

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

 

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

بچگی کردن-بیخردانه

 

 

پر گو- پر چانه

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)
از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق
تت و پت-لکنت زبان

خاکه زغال-ریزه ی زغال

به پیسی افتادن-دار و ندار خود را از دست دادن-فقیر و بیچاره شدن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

 

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

 

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

زیر دل زدن-تهوع آوردن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است
آفتاب به آفتاب(هر روز)

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

تو به تو-گوناگون-لا به لا

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

پزا-زود پخت شونده

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

 

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین
حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

خِر کسی را چسبیدن-گریبان کسی را گرفتن و چیزی از او طلب کردن
ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب
دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

دو به هم زن-دو به هم انداز

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه
رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

تخم جن-حرام زاده
د ِ-پس-آخر

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

پشه کوره-پشه ی ریز

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن
پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

پات-بی آبرو-بی تربیت

دست چین-گزیده-منتخب
چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

زیر جامه-زیر شلواری

چاره ساز-خداوند

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود
تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

 
دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

 
چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

تر دست-ماهر-شعبده باز

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن
 

 

 
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

خربان-صاحب خر-خرکچی

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

زَوال-مست مست-لول

 

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

جا دار-وسیع-فراخ

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)
خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)
بلا به دور-بلاها دور باد

 

حرص خوردن-عصبانی شدن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه
زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا
دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن
حساب کردن-پرداختن خرج
پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
اختر شمردن-شب‌بیداری

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

 

تیپا خوردن-رانده شدن

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

جای پا-اثر-نشانه-رد

دومندش-دوم از آن

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

چنگول زدن-پنجه زدن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

 

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

 

 

 

خصوصی-مقابل عمومی

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

 
آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

خاکه-خرده ی هر چیزی

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

حالا حالاها-مدت دراز

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

دُنگی-دانگی

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

 

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

زمین گذاشتن سر-مردن

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم
بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

خانه خمیر-نگا. خانه خراب
 

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

در زدن-کوبیدن در خانه

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

حواله ی سر خرمن-وعده به آینده ی نامعلوم

پروار-فربه-چاق

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن
جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

زبر-خشن-غیر لطیف
چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

 

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)
حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

 

 

پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

 

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

 

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

 

اَتَر زدن(فال بد زدن)

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

چرک کردن-عفونت کردن زخم
چُرت-خواب کوتاه

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)
چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

خوش خوراک-نگا. خوش خور
حیوونی-نگا. حیوانکی

دوخته فروش-کسی که پارچه بخرد-از آن لباس بدوزد و برای فروش عرضه کند
از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

 

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
 

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

خر بی یال و دم-احمق-نادان
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

چپ دادن-رد کردن

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن
تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم
آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

چار دستی-قمار چهار نفری

درد گرفتن دل از اسهال
چرند اندر چرند-پرت و پلا

 

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن
رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن
استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

 
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

 

 
این سفر(این بار)

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

رج کردن-رج بستن

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

پشه کوره-پشه ی ریز

چیز خور-مسموم شده

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

دَم نقد-آماده-حاضر

 

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

چاشته بندی-ته بندی

دل واپس-نگران-چشم به راه-مضطرب

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

 

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

پَخ خوردن-تیزی چیزی