تنگه هرمز هدف دار ترین تنگه واسه فروشندگان و خریداران نفت خامه که در هفته های گذشته و به دنبال تهدیدات مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر بستن اون و تنشای به وجود اومده به وسیله تحریمای آمریکا دوباره خبرساز شده.
وقتی که دکتر حسن روحانی، رییس جمهور ایران، تلاشای آمریکا واسه به صفر رسوندن صادرات نفت خام ایران رو بی نتیجه اعلام کرد هیچ اشاره ای به جزیره هرمز و اقدام ایران واسه بستن شلوغ ترین راه نفتی جهان که هر روزه تماشاگر عبور بیشتر از ۳۰ درصد نفت حاصل از دریاست نکرد. اما روش بیان اون طوری بود که همه اونو مثل تهدیدی واسه بستن تنگه هرمز، آبراهی کوچیک و تنگ بین ایران و عمان دونستن.
حسن روحانی در این سخنان اینجور گفت:” هیچ معنایی نداره که ایران نتونه نفتش رو صادر کنه در حالی که نفت منطقه صادر می شه” و در ادامه با لحنی تند گفت که آمریکا “نخواد تونست درآمدهای نفتی ایران رو قطع کنه”. بعد از برگشت از اروپا بود که روحانی دوباره به انتقاد از سیاستای آمریکا در مورد برگشت تحریما و خارج شدن از برجام پرداخته و اعلام کرد که ً آمریکاییا هیچ چیزی در مورد عواقب تلاش واسه به صفر رسوندن صادرات نفتی ایران ندارن.
بعد از اون بود که مقامات ایرونی و به خصوص مقامات نظامی گفتن که ایران می تونه و حق خود می دونه که تنگه هرمز رو بسته و مانع از صادرات نفت کشورای حوز خلیج فارس شه که این موضوع میشه قیمت هر بشکه نفت رو به بیشتر از ۲۰۰ دلار برسونه و جهان رو با مشکلات اقتصادی وخیمی روبرو کنه.
اما چیزایی زیادی در مورد تنگه هرمز هست که شاید خوانندگان این مطلب از اون اطلاع چندانی ندارن.
تنگه هرمز که روزانه بیشتر از یه سوم از نفت تولیدی از دریای جهان از راه اون به بازارهای خارجی عرضه می شه یه شاهرگ دریایی بسیار مهم و استراتژیکه که تولید کنندگان نفت خام خاورمیانه رو به بازارهای کلیدی آسیا پاسیفیک، اروپا، آمریکای شمالی و دیگر نقاط جهان وصل می کنه.
این تنگه از زمان جنگ ایران و عراق همیشه در مرکز تنشای منطقه ای قرار داشته و اولین باری نیس که مقامات ایران در مقابل فشارها و تحریمای خارجی تهدید به بستن اون می کنن.
مشخصات تنگه هرمز
تنگه هرمز یه آبراهه که بین ایران و عمان واقع شده و خلیج فارس رو به دریای عمان و دریای عرب وصل می کنه.
این تنگه در باریکترین نقطه خود تنها ۲۱ مایل (۳۳٫۶ کیلومتر) عرض داشته اما راه حرکتی کشتیا از هر طرف تنها ۲ مایل (۳٫۲ کیلومتر) عرض داره و ۵ کشور بزرگ تولید کننده نفت خام از همین راه واسه صادرات نفت خود استفاده می کنن. فقط در نیمه اول سال ۲۰۱۸ بیشتر از ۶٫۰۰۰ کشتی حامل نفت و گاز از این تنگه عبور کردن.
براساس گزارش وزارت انرژی آمریکا در سال ۲۰۱۶ بیشتر از ۱۸٫۵ میلیون بشکه نفت خام به صورت روزانه از راه این تنگه صادر شده که نسبت به سال قبل از اون ۹ درصد رشد رو نشون داده و اینجوری نزدیک به یه سوم نفت تولیدی جهان از دریا از راه تنگه هرمز به دیگر نقاط جهان فرستاده می شه.
اندازه نفت خام صادر شده از راه این تنگه در سال ۲۰۱۷ به ۱۷٫۲ میلیون بشکه در روز و در نیمه اول سال ۲۰۱۸ هم به ۱۷٫۴ میلیون بشکه در روز کم شده.
بخش بزرگ تولیدات نفت خام کشورای عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، کویت و عراق از راه این تنگه صادر می شه.
هم اینکه تقریباً همه گاز مایع (ال ان جی) تولید شده در قطر هم از راه همین تنگه به بازارهای جهانی عرضه می شه.
در تموم طول جنگ ۸ ساله بین ایران و عراق، در جنگ موسوم به «جنگ نفت کشا» دو طرف میخواستن که در صادرات نفت خام همدیگه معطلی بسازن که در مواردی با دخالت ناوگان دریایی آمریکا همراه بود. ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقره وظیفه مراقبت از کشتیای تجاری در این منطقه رو رو دوش داره.
در دوران ریاست جمهوری جورج بوش همیشه بین یه یا دو ناو هواپیمابر در خلیج فارس حضور همیشگی داشتن و در دوران دولت اوباما هم بعضی وقتا و واسه مدتایی کوتاه این منطقه خالی از ناوهای آمریکایی می شد که در اون زمان مذاکرات بین ایران و آمریکا در جریان بود.
گزینه های دیگه واسه انتقال نفت از خاورمیانه
امارات متحده عربی و عربستان سعودی از چند سال پیش تلاش داشتن که گزینه های جایگزینی رو واسه دور زدن تنگه هرمز پیدا کنن. بدین منظور دو کشور پروژه کارگذاری لوله های انتقال نفت رو پیگیری کرده و تا حدودی به اجرا گذاشتن. الان این خطوط نفتی که راه اونا از تنگه هرمز نمیگذره ظرفیت پمپاژ ۶٫۶ میلیون بشکه در روز رو دارن که الان روزانه تنها ۲٫۷ میلیون بشکه در روز از راه اونا منتقل می شه که ً تنگه هرمز رو دور میزنن. اما در صورت کارکرد کامل این خط لوله نفتی هم جهان با کمبود نزدیک به ۱۵ میلیون بشکه ای نفت در بازار مواجه می شه که عواقب سنگینی واسه اقتصاد جهانی به دنبال داره.
بازندگان منطقه ای بسته شدن تنگه هرمز
مطمئنا بستن تنگه هرمز با زیاد شدن قیمت نفت، بهم ریختن بازارهای جهان و کاهش شدید عرضه نفت همراه میشه که واسه اقتصاد جهانی کشنده س اما ایران هم در این مورد عواقبی رو متحمل می شه.
کشورای چین و هند با ۵۶۰٫۰۰۰ بشکه در روز در ژوئن ۲۰۱۸، بزرگترین مشتریان نفتی ایران بودن و پس از این دو هم کشور کره جنوبی با ۲۵۲٫۰۰۰ بشکه و ژاپن با ۲۰۶٫۰۰۰ بشکه در روز قرار گرفتن. به غیر از چین، سه کشور دیگه در حال کم کردن خرید نفت خام از ایران هستن که بیشترً به دلیل فشارهای آمریکا و ترس از متضرر شدن در نتیجه برگشت تحریمای آمریکا بوده؛ تحریمایی که اولین دور اونا روز دوشنبه همین هفته اعمال می شه که بیشتر در مورد فروش دلار و فلزات قیمتیه.
هر چند به صفر رسوندن صادرات نفتی ایران تقریباً محال به نظر می رسه اما بستن تنگه هرمز علاوه بر ایران و جهان، بیشتر کشورای حاشیه خلیج فارس رو به دردسر میندازه. این وسط قطر بیشترین خسارت رو متحمل می شه چون به وسیله کشورای عربی در محاصره اقتصادی شدیدی قرار داشته و تنها شریان زندگی اقتصادی این کشور از تنگه هرمز میگذره. قطر هرساله بیشتر از ۳٫۷ میلیون فوت مکعب گاز مایع طبیعی از راه این تنگه صادر می کنه.
این رقم حدود ۳۰ درصد از تولید هرساله گاز مایع در جهان رو شامل می شه و یکی از بزرگترین منابع درآمدی قطر هستش.
عراق ، بحرین و کویت هم بعد از قطر بیشترین ضرر رو از بسته شدن تنگه هرمز متحمل می شن.
اما این اولین باری نیس که تنش در تنگه هرمز فوران می کنه و اینجوری قیمت نفت و گاز رو در بازارهای جهان تحت تاثیر قرار میده. مثلا در آوریل ۱۹۸۸ (فروردین ۱۳۶۷) و تنها چند روز پس از برخورد یه شناور آمریکا با مینا ایرونی در سواحل قطر، نیروهای دریایی این کشور یه ناوگان دریایی نفتی ایران رو غرق کردن. در سوم جولای همون سال (۱۲ تیر) ناو وینسنس واسه آمریکا دو موشک سطح به هوا به سمت یه هواپیمای مسافربری خطوط ایران ایر که از بندرعباس راهی دوبی بود شلیک کرد که کشته شدن همه ۲۹۰ مسافر و خدمه رو به دنبال داشت.
در ژانویه ۲۰۱۶ هم نیروی دریایی سپاه گروهی از ملوانان آمریکایی رو پس از وارد شدن قایقشان به آبای ایران دستگیر کردن. این ملوانان یه مدت بعد آزاد شدن. تنشای ناچیزی از اون زمان همیشه بین قایقای تندرو ایرونی واسه سپاه پاسداران و ناوها و کشتیای آمریکایی وجود داشته.
ایران چیجوری می تونه تنگه هرمز رو ببنده؟
براساس قانون بین المللی دریاها که در سال ۱۹۸۲ در سازمان ملل به تصویب رسیده، تنگه هرمز یه «تنگه بین المللی» تعریف شده چون تنها دروازه بین خلیج فارس و دریای آزاد حساب می شه.
در اینجور تنگه هایی همه کشتیای تجاری حق تردد دارن و کشورای دور و بر تنگه نمی تونن مانع این شن مگه این که خطری جدی امنیت اونا رو تهدید کنه.
هر چند این قانون در سازمان ملل به تصویب رسیده اما مجلس ایران تا حالا با اون موافقت نکرده و اینجوری ایران طوری در زیر این قانون قرار نمی گیره. دولت ایران هم هر چند این کنوانسیون رو امضا کرده اما گفته که این حق رو فقط واسه کشورهایی قایله که به این کنوانسیون پیوسته باشن و ایران هم اجازه به کار گیری این تنگه رو به کشتیای آمریکا نمیده.
هر چند مثلا کشوری مانند امارات متحده عربی هم تا حالا به عضویت این کنوانسیون درنیامده اما تا حالا با مشکل خاصی واسه عبور کشتیای تجاری اش از این تنگه مواجه نشده. مقامات آمریکا اما می گن که قانون به تصویب رسیده در سازمان ملل جنبه عمومی و جهانی داشته و همه کشورها حق به کار گیری این تنگه رو دارن. آمریکا هم تا حالا این معاهده بین المللی رو امضا نکرده و اینجوری از طرف مقامات ایران حق به کار گیری تنگه هرمز رو نداره. این تعابیر متفاوت همیشه باعث ایجاد درگیریایی در سالای گذشته در تنگه هرمز شده.
مقامات آمریکا ادعا می کنن که هدف اونا از حضور ۳۰ ساله خود در خلیج فارس و دریای عمان تنها برقرار امنیت عبور و مرور کشتیا در این منطقه س هر چند پس از پایان جنگ ایران و عراق تا حالا هیچ مشکل جدی واسه عبور کشتیای تجاری در این تنگه پیش نیامده که نیازمند دخالت قابل توجه نیروی دریایی آمریکا باشه. براساس قوانین دریانوردی بین المللی هم ایران و عمان به عنوان دو کشوری که در دو طرف این تنگه واقع شدن می تونن از محل عبور و مرور از این تنگه کسب درآمد کرده و البته باید امنیت اونو هم تامین کنن.
البته همه این قوانین فقط به دوران صلح برمیگرده و اگه ایران و عمان وارد جنگ با کشوری سوم شن می تونن کنترل این تنگه رو بدست بگیرن و کشتیای تجاری رو هم مورد بازرسی بذارن. اینجوری مقامات ایران میگن که تهدید صادرات نفتی ایران مثل اعلان جنگ بوده و در شرایط جنگی، ایران می تونه کنترل بیشتری بر عبور و مرور کشتیای تجاری بر این تنگه داشته و حتی اونو ببنده. با مانور نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در روزای گذشته در این منطقه و شروع برگشت تحریمای آمریکا باید منتظر موند و دید که این تنش چه تاثیری بر عبور نفتکشا از تنگه هرمز داره و جنگ نفتکشای دیگری رخ میده یا خیر.
همه توییتای جنجالی چند ماه گذشته «دونالد ترامپ» در مورد ایران
به چه دلیل ارتش عربستان سعودی در مقابل قدرت ایران و متحداش حرفی واسه گفتن نداره؟
آتیش گرفتن موتور هواپیما در بین پرواز چقدر خطرناکه؟
نگاهی به زندگی محمد بن سلمان، ولیعهد جدید عربستان سعودی
